Kamienica przy ul. Rycerskiej 10 zlokalizowana jest w rejonie ulic Czopowej i Dylinki. Jako perełka XVIII wiecznej gdańskiej architektury kamienica stanowi obiekt unikatowy. Historia domu i pozostałych, sąsiednich nieruchomości sięga co najmniej lat siedemdziesiątych XVII w. Kamienica oraz sąsiednie budynki, w tym słodownia przy ulicy Czopowej, stanowiły kompleks browaru założonego w XVII wieku. Niepowtarzalny klimat kamienicy stwarzają: osiemnastowieczna klatka schodowa z polichromowanymi tralkami, dekoracja sztukatorska stropu sieni i ścian sąsiadującej z nią izby, jak również stolarka drzwiowa pochodząca z pierwszych lat XIX w. oraz dekoracja malarska ścian niektórych pomieszczeń. Kamienica charakteryzuje się ciekawą historią właścicieli oraz dobrze zachowaną dokumentacją historyczną.
Rys historyczny
-
1643Rozebranie zabudowań zamkowych
Kamienica zlokalizowana jest w miejscu, w którym dawniej znajdował się wczesnośredniowieczny gród gdański, a później zamek krzyżacki. Zamek od północy i zachodu otoczony był dwoma pasmami fos. W 1454 roku król Kazimierz Jagiellończyk przekazał obszar Zamczyska Radzie Głównego Miasta. Prace rozbiórkowe zamku i zabudowań gospodarczych rozpoczęto jeszcze w tym samym roku i prowadzono aż do XVII wieku. Najstarszym zachowanym planem przedstawiającym teren Zamczyska jest tzw. Plan sztokholmski z ok. 1600 r. z którego wynika, że działka przy ul. Rycerskiej 10 znajduje się na obszarze dawnej fosy zamkowej. Na przyległym, niezabudowanym obszarze w 1648 r. wytyczono ulicę Rycerską.
-
12 V 1657Pierwszy nabywca i budowa browaruPo wyburzeniu zabudowań dawnego zamku i niwelacji fos, rada Głównego Miasta przystąpiła do wydzielenia działek na obszarze dawnego Zamczyska i oddawania ich w wieczystą dzierżawę. Początkowo tereny te oddawane były rzemieślnikom (garbarzom, farbiarzom, kamieniarzom). 12 maja 1657 r. właścicielką tego terenu została Maria córka Michela Schielten. To prawdopodobnie ona bądź jej ojciec zbudowali tu pierwszy browar.
-
18 VIII 1674 - 5 V 1703Georg Barth18 sierpnia 1674 roku nowym właścicielem tego terenu został Georg Barth który sukcesywnie powiększał obszar browaru. Brak jest jednak informacji, czy podejmował jakieś działania inwestycyjne na tym terenie. W momencie zakupu wszystkie nieruchomości były obciążone wierzytelnością gwarantowaną wartością działki/domu oraz beczkami, kadziami i innymi browarniczymi naczyniami.
-
1719Rycerska 9 i wodociągKolejny właściciel, Gottlieb (Gottfried) Bucky, pod zastaw nieruchomości zaciągnął pożyczkę w wysokości 13 000 florenów, co oznaczać może, że w przeciwieństwie do poprzedniego właściciela podejmował działania inwestycyjne. Prawdopodobnie zbudował dom mieszkalny przy Rycerskiej 9 i przebudował browar. W 1722 roku doprowadzono także do działki wodociąg i postawiono pompę.
-
4 III 1724 - 30 I 1745Johann Gottlieb TruhartJohann Gottlieb Truhart był właścicielem browaru przez około 20 lat i to zapewne on zbudował nowy dom mieszkalny przy ul. Rycerskiej 10.
-
22 IV 1758George KlingbeilKlingbeil podjął liczne działania na terenie browaru: wkrótce po zakupie spłacił wszelkie ciążące na nieruchomości zadłużenia a dwa lata później, w 1760 roku, wybudował nową słodownię przy ulicy Czopowej 5.
-
6 XI 1745 r.LicytacjaTrzy parcele: przy ul. Rycerskiej 9, 10 i Czopowej 5, które wchodziły w kompleks browaru w drodze licytacji stały się własnością Adreasa de Ruytera. Zakupił on również sąsiadujące nieruchomości m.in. przy ul. Rycerskiej 7 i dokonał zmian w ich wielkościach. Ruyter był właścicielem browaru do 11 kwietnia 1750 roku, po nim zaś do 22 kwietnia 1758 r. Johan Carl Modrzewski.
-
21 VIII 1762Adolph Ludwig MarckAdolph Ludwig Marck został właścicielem browaru prawdopodobnie po śmierci Klingbeila, być może poprzez ślub z wdową po Klingbeilu. Był on kupcem i właścicielem browaru przez kolejne 30 lat. Pozycja Marcka oraz duża liczebność jego rodziny (siedmioro dzieci) wymagała posiadania odpowiedniego domu. To prawdopodobnie Marck dokonał remontu i przebudowy domu przy Rycerskiej 10 w którym mieszkał pomiędzy 1762 a 1792 rokiem.
-
17 XI 1792Jacob StolleFriedrich Jacob Stolle był wcześniej sługą handlowym w firmie Marcka, później zaś właścicielem firmy „F.J. Stoll u. Compagnie” zajmującej się handlem drewnem modrzewiowym, owsem, zbożem i działalnością browarniczą. Poślubił Annę Magdalenę, córkę Marcka, a po jej śmierci ożenił się z córką Klingbeila - Justine Florentine Klingbeil. Stolle przeprowadził gruntowny remont domu. To właśnie za jego czasów dokonano powiększenia domu poprzez dobudowanie niewielkiej trójkondygnacyjnej oficyny i wybudowano przed budynkiem przedproże z kutą balustradą i wachlarzowo rozchodzącymi się schodami. Zamieszkiwał w nim przez 33 lata, aż do swojej śmierci 20 kwietnia 1825 r. Po jego śmierci firmą zarządzała jego żona Justine Florentine Stolle. Przy prowadzaniu firmy pomagali jej prokurenci: August Wilhelm von Bockelmann i Carl Gottlieb Mach.
-
1831 – 1840Zmiany właścicieli3 czerwca 1831 r. na mocy testamentu po Justynie Florentynie Stolle właścicielami nieruchomości zostają Carl Gottlieb Mach wraz z żoną.
-
9 VIII 1840Fundacja testamentowaOd 9 sierpnia 1840 r. nieruchomość znajduje się w posiadaniu fundacji testamentowej Adelgunde Euphrosyne Paleske.
-
13 VII 1841Jacob Witt i Heinrich GlaubitzJakob Witt – radca handlowy, nabył nieruchomość 13 lipca 1841 r. Jak wynika z historycznych przekazów ikonograficznych Witt był nie tylko właścicielem nieruchomości ale prowadził również działalność browarniczą. Jedynym spadkobiercą Jacoba Witta, po jego śmierci 10 listopada 1848 r., została jego córka Ida Augustine Amalie po mężu Glaubitz. Jej mąż, budowlany mistrz młynarski – Heinrich Glaubitz został właścicielem firmy handlu zbożem „J. Witt”. Zapewne zarządzał on również browarem przy ulicy Rycerskiej. Po wyprowadzeniu się Glaubitzów do domu przy ul. Grodzkiej 17, dom przy ul. Rycerskiej 10 zamieszkiwany był przez mistrza browarniczego Kilpa. Od 1880 r. w domu mieszkały głównie osoby związane z prowadzeniem browaru tj. mistrzowie browarniczy i księgowi. To właśnie w tym czasie musiała dokonać się przebudowa budynku na biura i mieszkania służbowe.
-
1871H.A.Glaubitz i M.F. LaubmeyerZespół browaru przejmuje syn Heinricha Glaubitza oraz Idy Augustine Amalie Glaubitz – Heinrich August Glaubitz we wspólnocie majątkowej z żoną Margarethe Friederike Laubmeyer. Po jego śmierci 2 lipca 1894 r. nieruchomości tworzące zespół browaru dziedziczy jego żona. Do księgi wieczystej jako właścicielka wpisana została 1 lutego 1895 r. Od 1909 r. prowadzona przez nią firma nosiła nazwę: Alte Schloβbrauerei GmbH in Danzig. W 1896 roku istniało bezpośrednie połączenie pomiędzy spichrzem i słodownią przy ul. Rycerskiej 9 a domem mieszkalnym. Jak wynika z badań, w tym czasie przeprowadzono generalny remont kamienicy wraz oficyną. Przekształcono otwory okienne i wymieniono stolarkę. W piwnicach wydzielono szereg małych pomieszczeń i przez przebicie otworu połączono je z piwnicą przy ulicy Rycerskiej 9. Wykonano również nową instalację oświetlenia gazowego.
-
5 VIII 1913DAB
Właścicielem browaru zostaje firma: Aktiengesselschaft in Firmen Danziger Aktien-Bierbrauerei in Danzig ( DAB) mająca swą siedzibę we Wrzeszczu (Langfuhr) przy ul. Lelewela (Labesweg). Historię browarnictwa gdańskiego znaleźć można na stronie: pl.wikipedia.org/wiki/Browarnictwo_w_Gdańsku.
-
10 X 1941Paul VoightWłaścicielem zostaje kupiec Paul Voight ostatni prywatny właściciel odnotowany w księdze wieczystej.
-
1942Restauracja „Zum Schloβbrau”W budynku przy Rycerskiej 10 prowadzona była restauracja „Zum Schloβbrau”. Przy adaptacji parteru na lokal gastronomiczny nastąpiła przebudowa przedproża i schodów przed budynkiem. Istniejące przedproże zostało rozebrane. W jego miejsce powstało nowe, ze schodami prowadzonymi z obu stron przedproża wzdłuż ściany budynku.
-
1945Zasiedlenie domu przy Rycerskiej 10W marcu 1945 r. bezpowrotnie zniszczona została historyczna zabudowa mieszkalna śródmieścia Gdańska. W zrujnowanym centrum miasta nienaruszony pozostały jedynie bloki zabudowy przy kościele św. Jana i na Zamczysku. W innych kwartałach przetrwały tylko masywne mury domów. Znaczna część parawanowych, wielokrotnie przebudowywanych fasad runęła, lub została rozebrana w pierwszych powojennych latach, gdy_ ich nadwątlona konstrukcja nie była w stanie oprzeć się sztormowym wichrom. Pierwsi powojenni badacze starali się w miarę możliwości dokumentować pozostałości arkadowania ścian sieni, fragmenty nisz piecowych, ślady po osadzeniu belek stropowych. Ze względu na skalę zniszczeń było to jednak zadanie ponad ich siły. Nieliczne domy nadające się wówczas do zamieszkania zostały na nowo zasiedlone a ich badanie zostało odsunięte w czasie. Kilka z nich znajdowało się na obszarze Głównego Miasta. Wśród nich dom browarnika przy ul. Rycerskiej 10 na Zamczysku.
-
19 VII 1966Nowy właściciel Skarb PaństwaPrzeniesienie własności ujawnione zostało w księdze wieczystej 20 lipca 1966 r. Po wojnie budynek przy ul. Rycerskiej 10 do roku 2010 pełnił funkcję mieszkalną.
-
2012Nowe zagospodarowanie kamienicyPrzystąpienie do prac badawczych, zabezpieczających i projektowych związanych z odrestaurowaniem kamienicy.
-
2017Zmiana przeznaczenia kamienicy
Uzyskano zamienne pozwolenie na budowę dla obiektu zamieszkania zbiorowego świadczącego usługi hotelarskie.
-
2018Przetarg
Ogłoszono przetarg na wybór wykonawcy robót budowlanych w zakresie projektu zamiennego, wybór wykonawcy, rozpoczęcie prac.
-
2022Zakończenie prac remontowych
i otwarcie obiektu dla zwiedzających.
Opracowano na podstawie:
- § Studium historyczno- przestrzennego przestrzenne budynku wchodzącego w skład zabudowań słodowni przy ul. Rycerskiej 10, Gdańsk 2010, autorstwa dr Zofii Maciakowskiej.
- § „Studia i materiały do dziejów domu Gdańskiego- cześć 2” pod redakcją Edmunda Kizika.
- § Raport pn. „Analiza funkcjonalna nieruchomości położonej w Gdańsku przy ulicy Rycerskiej 10” opracowany przez Jones Lang Lasalle.
Chcesz wiedzieć więcej?
Pobierz poniższe pliki PDF.
Studium historyczno przestrzenne. Historia domu gdańskiego browarnika.'